به گزارش مشرق، یکی از اوصافی که برای امام حسین (ع) در بعضی از زیارت‌نامه‌ها ذکرشده «الوتر الموتور» است. «وتر» به معنای فرد و طاق است؛ به معنای کنیه و خون هم ذکرشده، ولی بیش‌تر به معنای اوّل می‌آید. نماز وتر را وتر می‌گویند، چون فرد و طاق است و نماز یک‌ رکعتی غیر از آن نداریم. اگر به معنای خون باشد، باز به معنای فرد برمی‌گردد، زیرا اگر کسی در بین گروهی کشته شود، او را «فرد وتر» می‌گویند، یعنی بین ده یا صد نفر، یکی کشته‌شده و به‌ ناحق خونش ریخته شده است.

بیشتر بخوانید:

"مهجهم دون‌الحسین" به چه معنی است؟

اهمیت خواندن «زیارت عاشورا» در ایام محرم

«موتور» به چند معنا است:

1ـ طاق و فرد شده
2ـ کسی از وابستگان او کشته‌شده باشد.
3ـ کسی که کشته شود و انتقام خون او گرفته نشود؛ بنابراین «وتر موتور» را می‌توان به سه صورت معنا کرد:
1ـ وتر به معنای یگانه و فرد باشد و «موتور» تأکید آن باشد، مثل «حجر محجور».
2ـ وتر به معنای فرد و «موتور» به معنای کسی که افرادی از او کشته‌شده باشد، یعنی‌ای حسین یگانه‌ای که یاران تو کشته‌شده‌اند.
3ـ وتر به معنای خون ریخته باشد، یعنی‌ای کشته‌ای که اصحاب تو را کشته‌اند.

شاید در بین این سه احتمال، معنای دوم مناسب‌تر باشد، زیرا حضرت در مقام شهادت، مانندی ندارد. از آغاز دنیا تاکنون مثل او، کسی مظلومانه چنین به قتل نرسیده و این‌ همه مصیبت ندیده است. همچنین همه افراد او در کربلا کشته شدند، حتی طفل شیرخوار او، پس همه اصحاب و یارانش در کربلا و روز عاشورا کشته شده‌اند، از این‌ رو حضرت «موتور» است. ممکن است گفته شود «الوتر الموتور» به معنای فرد و تنهای بی‌همتا و به زبان فارسی خودمانی «دُردانه» است و به ویژگی خاص سیدالشهدا (ع) اشاره دارد.

با توجه به اینکه عده‌ای به زیارت عاشورا ایراد وارد می‌کنند که این دعا سرتاسر لعنت است و دین اسلام دین رأفت و مهربانی است و با توجه به اینکه پیغمبر بزرگوار ما همواره حتی با دشمنان خود هم مهربانی می‌کردند خواستم سؤال کنم آیا واقعاً به زیارت عاشورا ایراد وارد است؟ آیا با توجه به رأفت دین اسلام این‌همه لعن و نفرین جایز است؟

دین حق و اعتقاد صحیح، آن است که به انسان بگوید از خوبی و پاکی و صداقت و عدل پیروی و با بدی و پلیدی و دروغ و خیانت و ظلم دشمنی کن. اگر معتقدیم عده‌ای دانسته و از روی عناد و کینه‌ورزی راه باطل را برگزیده‌اند و حق را منکوب کردند و بر مهم‌ترین ارزش‌های اخلاقی پا گذاشته‌اند، چرا لعن نه؟! اسلام دین محبت و تولی است، ولی در ارتباط با خوب‌ها و خوبی‌ها؛ والا از بدی و پلیدی نه‌تنها باید دوری کرد، باید بر سر او فریاد کشید.

لعن فریادی است که انسان بر بدی و عاملان آن می‌کشد. در روایات ما به این تبری می‌گویند. مؤمن در کنار تولی باید تبری داشته باشد. خشونت باکسانی که امید هدایت آن‌ها می‌رود و اگر بدی‌ای دارند نه از روی عناد و لجاج است، صحیح نیست، ولی در مقابل کسی که از روی عناد بدی می‌کند، خوب و لازم است.باغبان همان‌طور که به درخت کود و آب‌وخاک مناسب می‌دهد، شاخه‌های زائد را می‌برد و در پای گیاه سم می‌ریزد تا حشرات موذی بمیرند و توان گیاه را نگیرند. آیا انسان عاقلی گمان می‌کند که مهربانی این است که پلیدی را هم دوست داشته باشیم؟! علاوه بر این بدانید که وجود لعن در مدارک و منابع دینی تنها مختص به زیارت عاشورا نیست، بلکه در قرآن هم ظالمان و دشمنان مؤمنان راستین لعن شده‌اند. بله لعن خاص کسی است که حق را می‌داند و لجاج و عناد با آن دارد و هر سرگشته‌ای مستحق لعن نیست. باید با او مهربان بود تا راه را بیابد.

آیا منظور از السلام علیک یا علی بن الحسین در زیارت عاشورا، حضرت علی‌اکبر (ع) است؟

در این زمینه دو نظریه عمده وجود دارد: عده‌ای معتقدند که مراد از علی بن الحسین امام سجاد (ع) است و برخی دیگر قائل‌اند که جناب علی‌اکبر (ع) مراد این فقره زیارت عاشورا است.
هرکدام از این دو گروه برای نظریه خود توجیه و استدلال‌هایی دارند که در اینجا به موارد مهم آن اشاره می‌شود. ما بدون آن‌که اصرار برطرف خاصی از این اقوال داشته باشیم به نظرمان ترجیح با قول کسانی است که علی بن الحسین در زیارت عاشورا را به امام سجاد (ع) تفسیر می‌کنند.

کسانی که قائل هستند مراد جناب علی‌اکبر (ع) است چنین استدلال می‌کنند:

1. این دعا در مقام ذکر شهدای کربلا است؛ لذا مراد از علی بن الحسین همان علی‌اکبر است که در آن روز به شهادت رسیدند. در مقابل این استدلال بایستی متذکر شویم اگرچه این قسمت دعا در مقام ذکر شهدای کربلا است، ولی به خاطر اشاره به مقام امامت و جایگاه ویژه امام سجاد (ع) و امامت آن حضرت پس از امام حسین (ع) و با توجه به این که امام سجاد (ع) در واقعه عاشورا حضور داشته‌اند، بعید به نظر نمی‌رسد که در این قسمت زیارت عاشورا تصریح به نام آن امام شده باشد، وگرنه با تعبیر و علی أولاد الحسین اشاره به جناب علی‌اکبر (ع) می‌شود و نیازی به ذکر جداگانه نام ایشان با این امتیاز نیست؛ به‌عبارت‌دیگر به نظر می‌رسد که امتیاز در ذکر این نام، بیشتر برازنده مقام عصمت باشد.
مگر حضرت ابوالفضل هم فرزند امام علی (ع) و برادر امام حسین (ع) نیستند؟ چرا نام ایشان به‌طور مستقل نیامده است؟! در حالی که نمی‌توان گفت ایشان از نظر مراتب و درجات از جناب علی‌اکبر (ع) پایین‌تر هستند.

2. به قرینه زیارات دیگر امام حسین (ع)، از جمله زیارت آن حضرت در اول و نیمه رجب، نیمه شعبان و... که پس از سلام دادن بر امام حسین (ع)، جناب علی‌اکبر را خطاب قرار داده و به ایشان سلام می‌دهند، پس اینجا هم مراد جناب علی‌اکبر است. در جواب از این استدلال، لازم به ذکر است که از یک نکته مهم در این استدلال غفلت شده و آن این‌که آن زیارات دیگر، زیارات از نزدیک است؛ یعنی کسی که داخل حرم مطهر امام حسین (ع) است، بایستی این‌گونه زیارت کند؛ برخلاف زیارت عاشورا که زیارت از راه دور است و برای کسانی که نمی‌توانند در حرم مطهر آن امام حاضر شوند و می‌خواهند به ثواب زیارت برسند؛ بنابراین متصور است که زیارت از نزدیک با زیارت از راه دور تفاوت داشته باشد، به خصوص حضرت علی‌اکبر (ع) در کنار پدر بزرگوارشان امام حسین (ع) مدفون هستند.

به علاوه که می‌بینیم در آن زیارات دیگر امام حسین (ع) که زیارت از نزدیک است، بعد از زیارت خود امام (ع)، زیارت جناب علی‌اکبر و پس از آن زیارت سایر شهدای کربلا و سپس زیارت حضرت ابوالفضل (ع) آمده است؛ درست به همان شکلی که عملاً زیارت از نزدیک آن مقامات ممکن است. چراکه امام حسین (ع) و جناب علی‌اکبر (ع) و جمع شهدا در مجموعه حرم امام حسین (ع) مدفون‌اند و حضرت ابوالفضل (ع) در فاصله چند ده متری حرم مستقل دارند.

این در حالی است که در زیارت عاشورا که زیارت از راه دور است پس از سلام دادن بر خود امام، با تعبیر "و علی اولاد الحسین و علی اصحاب الحسین" به همه شهدا با این تعبیر اشاره‌شده است؛ فقط می‌ماند تعبیر "و علی علی بن الحسین" که آن‌هم ظاهراً تصریح به امامت امام سجاد (ع) است که در عاشورا حضور داشته‌اند. علاوه بر این، همان‌طور که گذشت همین‌که تصریح به نام حضرت ابوالفضل (ع) نشده و ایشان در زمره اصحاب ذکر شده‌اند، ظاهر در مطلب فوق در زیارت از راه دور است. به همین بیان معلوم می‌شود که استدلال دیگری هم که به آن استناد می‌شود شاید تمام نباشد.

استدلال سوم برای اثبات این‌که مراد جناب علی‌اکبر (ع) است، این است که ایشان در پایین پای امام حسین (ع) و در یک ضریح دفن شده‌اند، لذا مراد از علی بن الحسین نیز ایشان است. همچنان که گذشت، این نظم برای زیارت از نزدیک خوب است، ولی زیارت عاشورا به قرائنی که در بالا به آن اشاره شد، زیارتی از راه دور یا لااقل اعم از دور و نزدیک است. در زیارت از دور ترتیب مکانی مورد لحاظ نیست و تنها ترتیب در فضیلت ملحوظ خواهد بود. در ترتیب به حسب افضلیت مقامی و رتبه‌ای اگر نام حضرت علی‌اکبر (ع) بیاید، به نظر می‌رسد نام حضرت ابوالفضل (ع) هم می‌بایست می‌آمد. این برخلاف زیارت‌هایی است که ناظر به زیارت از نزدیک هستند. در آنجا ترتیب می‌تواند، بلکه طبیعی است که به‌حسب مکان دفن شهدا باشد.

نگارنده گمان دارد که مراد از "علی بن الحسین" در زیارت عاشورا امام سجاد (ع) است که در واقعه کربلا در روز عاشورا حضور داشته و پس امام حسین (ع) مقام والای امامت به ایشان رسیده و به همین خاطر با تصریح به امامت امام سجاد (ع) پس از امام حسین (ع)، پس از سلام بر امام حسین (ع) به آن بزرگوار سلام داده می‌شود و پس‌ازآن به اولاد و فرزندان امام حسین (ع) که به شهادت رسیده‌اند و سپس به شهدای اصحاب امام.

نکته پایانی این‌که چه‌بسا تصریح به امام سج اد (ع)، در این فراز از دعا و زیارت عاشورا، خود تذکری به این مطلب داشته باشد که به دستگاه بنی‌امیه و به همه ستمگران و ظالمان به حقوق اهل‌بیت (ع) بفهماند که با این‌که همه تلاش شما بر این بود که خط امامت و رهبری اهل‌بیت (ع) و اولاد امام علی (ع) را از بین ببرید و به همین خاطر آن فاجعه خون‌بار عاشورا را به راه انداختید، ولی بدانید که این خط امامت باقی است و پس از امام حسین (ع) مقام امامت و رهبری به امام سجاد (ع) منتقل‌شده و درواقع تلاش شما به هیچ نتیجه‌ای نرسیده است.

منبع: تبیان